|
Książański Park Krajobrazowy został utworzony 28 października 1981
roku jako jeden z pierwszych w Sudetach, na skraju Pogórza Wałbrzyskiego,
pomiędzy Świebodzicami a Wałbrzychem. Zajmuje powierzchnię 3155 ha, zaś
jego otulina ma 5933 ha.
Około 87 % powierzchni parku zajmują lasy, które są administrowane
przez Nadleśnictwa: Jawor, Wałbrzych i Świdnica. Natomiast całość
parku położona jest w zasięgu terytorialnym gmin: Dobromierz, Stare
Bogaczowice, Świebodzice, Świdnica, Wałbrzych.
Park krajobrazowy położony jest na górnodewońskich i dolnokarbońskich
skałach osadowych. Są to przeważnie zlepieńce i piaskowce, w których
potoki wyżłobiły głębokie, kręte jary. Strome zbocza dolin dochodzą
do 80 m wysokości. Miejscami są one usiane skałkami, między którymi
prowadzą malownicze ścieżki i mostki zawieszone nad przepaściami
Cel utworzenia i zasady funkcjonowania
Utworzenie parku miało na celu zachowanie wartości przyrodniczych i
kulturowych części strefy brzeżnej Pogórza Wałbrzyskiego w Sudetach
Środkowych, popularyzacji i upowszechnianiu tych wartości w warunkach
racjonalnego gospodarowania. Ponieważ obszar ten, o urozmaiconej rzeźbie
terenu, o zróżnicowanym środowisku leśnym oraz bogatej florze i
faunie, stanowi wysokiej rangi zaplecze rekreacyjne dla sąsiadujących z
nim miast.
Walory Przyrodnicze Książańskiego Parku Krajobrazowego
Ze względu na różnorodność krajobrazową cały obszar parku został
umownie podzielony na trzy zespoły krajobrazowe:
dobromierski (północno- zachodni) - obejmujący otoczenie sztucznego
zbiornika wodnego "Dobromierz" o powierzchni 1 km2,
książański (centralny) - obejmujący przełomowe odcinki Pełcznicy i
Szczawnika w okolicy zamku Książ,
lubiechowski (wschodni) - to masyw o kopulastych wzniesieniach z przepływającymi
- Lubiechowską Wodą i Witoszówką, z dużą atrakcją geologiczną -
Jeziorkiem Daisy.
Istniejące formy ochrony przyrody na terenie KPK
Najcenniejsze obszary KPK objęto ochroną rezerwatową. Należą do
nich: rezerwat przyrody "Jeziorko Daisy" oraz rezerwat
"Przełomy pod Książem k. Wałbrzycha". Niekonwencjonalną
formę ochrony zastosowano dla 15 ha parku zamkowego Książ. Uznany on
został w 1977 roku za arboretum - Sudecki Ogród Dendrologiczny. Jest w
nim 2 450 drzew i krzewów, obejmujących 82 gatunki i odmiany, w tym 130
egzemplarzy egzotycznych oraz 124 drzew zabytkowych. Tu także znajdują
się duże skupiska wspaniałych różnokolorowych kwitnących rododendronów.
Źródło: Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych O/Wałbrzych
Fauna
Charakterystyka stwierdzonych na terenie Książańskiego Parku
Krajobrazowego gatunków zwierząt.
Zróżnicowana rzeźba terenu oraz urozmaicone warunki mikroklimatyczne
stworzyły dobre warunki do rozwoju drobnej fauny. Bogato reprezentowane są
tu gatunki mięczaków (89 gatunków), w tym 37 gatunków nie podawanych
uprzednio z tego terenu. Niektóre są endemitami dla Sudetów, inne mają
tu granice swoich zasięgów. Fauna pajęczaków liczy 199 gatunków - w
tym 21 bardzo rzadkich na Dolnym Śląsku. Bogato reprezentowana jest
fauna owadów, zwłaszcza w biotopach leśnych i na rumowiskach skalnych.
Spośród zwierząt kręgowych występują chronione płazy: traszki -
grzebieniasta (Triturus cristatus) i górska (Triturus alpestris) oraz
salamandra plamista (salamandra salamandra) - najpiękniejszy nasz płaz
ogoniasty. Z płazów bezogonowych spotkać tu można chronioną
grzebiuszkę ziemną (Pelobates fuscus), zdolną do szybkiego zakopywania
się w ziemi oraz rzekotkę drzewną (Hyla arborea) - w podszyciu biotopów
lasów liściastych. Z chronionych gadów żyje tu jaszczurka zwinka (Lacerta
agilis), padalec (Anguis fragilis), zaskroniec (Natrix natrix) oraz bardzo
rzadki gniewosz plamisty (Coronella austriaca). Ze względu na różnorodność
biotopów leśnych dość bogata jest fauna ptaków. Występują tu m.in.
liczne gatunki gniazdujące w dziuplach, a także drapieżniki: pustułka
(Falco tinnunculus), krogulec (Accipiter nisus), myszołów (Buteo buteo)
i jastrząb gołębiarz (Accipiter gentilis). Z rzadkich gatunków ptaków
spotyka się: orzechówkę (Nucifraga caryocatactes), gołębia grzywacza,
pliszkę górską (Motacilla cinerea), pluszcza (Cinclus cinclus),
kowalika (Sitta europaea), kukułkę (Cuculus canorus), dzięcioły - dużego
(Dendrocopos major), czarnego (Dryocopus martius) i zielonego (Picus
viridis), a poza tym: ziębę (Fringilla coelebs), gila (Pyrrhula pyrrhula),
sójkę pospolitą (Garrulus glandarius) i wiele innych. Interesująco
przedstawia się fauna ssaków. W wykutych w czasie ostatniej wojny
tunelach pod zamkiem Książ stwierdzono osiem gatunków nietoperzy, w tym
bardzo rzadkiego nocka łydkowłosego (Myotis dasycneme) oraz nocka
Bechsteina (Myotis bechsteinii). Oprócz nich, pod zamkiem Książ spotyka
się m.in.: gacka wielkouchego (Plecotus auritus), nocka rudego (Myotis
daubentonii), mopka (Barbastella barbastellus). Spośród drobnych ssaków
gatunkami chronionymi są: jeż (Erinaceus europaeus), kret (Talpa
europaea), ryjówka aksamitna (Sorex araneus) i górska (Sorex alpinus). Z
większych ssaków spotkać można: wiewiórkę (Sciurus vulgaris), lisa,
sarnę, dzika, rzadziej - jelenia szlachetnego, a także niewielkie stado
muflonów (Ovis musimon).
Źródło: Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych O/Wałbrzych
Flora
Charakterystyka stwierdzonych na terenie Książańskiego Parku
Krajobrazowego gatunków roślin.
Przyroda Parku odznacza się dużym zróżnicowaniem biotopów. Lista
gatunków roślin obejmuje 397 taksonów, wśród których odnotowano 44
gatunki i odmiany drzew oraz krzewów. Rośliny zielne należą do 50
rodzin, a ich najliczniejszą grupę stanowią Astrowate i Różowate.
Bogata jest lista mchów - tylko w dolinie Pełcznicy stwierdzono 73
gatunki. Listę porostów tworzą 54 gatunki. Z roślin chronionych
odnotowano 29 gatunków, w tym 19 podlegających ochronie całkowitej.
Najliczniej reprezentowany jest cis pospolity w liczbie około 130 osobników,
porastający skaliste zbocza Pełcznicy, Szczawnika i Poleśnicy.
Małe przestrzenie śródleśne i dna dolin to typowe zbiorowiska roślin
łąkowych z rosnącymi tu: kłosówką wełnistą (Holcus lanatus),
krwawnikiem pospolitym (Achillea millefolium), kostrzewą owczą (Festuca
ovina), konwalią majową, barwinkiem pospolitym, centurią leśną (Centaurium
umbellatum), parzydłem leśnym (Aaruncus silvester), pierwiosnką wyniosłą
(Primula elatior), pierwiosnką lekarską (Primula veris).
W różnych miejscach parku napotykamy gatunki roślin rodzimych dziko
występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą: wawrzynka ,bluszcza
pospolity, śnieżyczkę przebiśnieg (Galanthus nivalis), śnieżycę
wiosenną (Leucojum vernum), ziemowita jesiennego (Colchicum autumnale),
lilię złotogłów (Lilium martagon), storczyka purpurowego (Orchis
purpurea), podkolana białego (Platanthera bifolia), różanecznika żółtego
(Rhododendron luteum), grążela drobnego (Nuphar pumila), listerę
jajowatą (Listera ovata), pełnika europejskiego (Trollius europaeus),
rojnika pospolitego (Sempervivum soboliferum), storczyka szerokolistnego (Dactylorhiza
majalis).
Z roślin objętych ochroną gatunkową częściową występuje tu:
konwalia majowa, pierwiosnka wyniosła, pierwiosnka lekarska, marzanka
wonna (Galium odoratum), naparstnica purpurowa (Digitalis purpurea), cis
pospolity, kruszyna pospolita, kalina koralowa, centuria pospolita (Centaurium
erythraea), goryczka tojeściow(Gentiana asclepiadea).
W Parku wyróżnia się trzy podstawowe zespoły roślinne:
-
kwaśną buczynę górską /Luzulo nemorosae - Fagetum/;
-
grąd /Tilio - Carpinetum/;
-
olszynę podgórską /Alnetum incanae/.
Drzewostan stanowi: świerk pospolity, buk zwyczajny, brzoza
brodawkowata, sosna pospolita, grab zwyczajny, dąb bezszypułkowy, lipa
drobnolistna, olsza czarna, wierzby.
W podszyciu występuje jarzębina, głóg, czeremcha zwyczajna,
leszczyna.
Runo reprezentowane jest przez: kosmatkę gajową, śmiałka pogiętego,
borówkę czarną, wiechlinę gajową, szczawika zajęczego, gwiazdnicę
wielokwiatową, kopytnika zwyczajny, pokrzywę zwyczajną, konwalię majową,
świerząbka orzęsionego, rutewkę orlikolistną, wrotycza pospolitego,
psiankę słodkogórz, jasnotę plamistą, bluszczyka kurdybanka, babkę
zwyczajną, głowienkę pospolitą, kościenicę wodną, życicę trwałą,
czyśćca leśnego, kostrzewę olbrzymią, śledziennicę skrętolistną (Chrysosplenium
alternifolium) oraz gatunki górskie: przynęta purpurowego, czerńca
gronkowego.
Źródło: Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych O/Wałbrzych
Rezerwat Przełomy pod Książem
Został on uznany za rezerwat przyrody 7 grudnia 2000 roku na obszarze
Gminy Wałbrzych oraz Świebodzice. Celem ochrony jest zachowanie ze względów
naukowo-dydaktycznych i krajobrazowych odcinków rzeki Pełcznicy i
strumyka Szczawnik pod Książem wraz z całą różnorodnością flory i
fauny występującej na tym obszarze.
Rezerwat obejmuje teren o urozmaiconej rzeźbie, z głębokimi i pięknymi
krajobrazowo dolinami potoków rozcinającymi brzeżny próg sudecki o
ciekawej budowie geologicznej i cennej szacie roślinnej, na którą składają
się różnorodne zbiorowiska leśne i nieleśne, bogactwo stanowisk
rzadkich i chronionych gatunków roślin. Stwierdzono tu występowanie 44
gatunków drzew i krzewów oraz 229 gatunków roślin zielnych, w tym 29
gatunków roślin chronionych, duże zróżnicowanie mchów /73 gatunki/,
zwłaszcza naskalnych /28 gatunki/ oraz porostów /54 gatunki/. Z roślin
chronionych odnotowano 29 gatunków, w tym 19 podlegających ochronie ścisłej.
Najliczniej reprezentowany jest cis pospolity (Taxus baccata), porastający
głównie skaliste zbocza Pełcznicy i Szczawnika. Rośnie tu ok. 130
drzew z których większość ma obwody pni od: 80-130 cm, lecz są okazy
znacznie grubsze, w tym blisko 400 - letni cis "Bolko" o
obwodzie 292 cm i wysokości 12 m - stanowiący swoistą atrakcję terenu.
Zróżnicowanie mikroklimatyczne przełomów stworzyło warunki dla występowania
ogromnego bogactwa fauny bezkręgowej, szczególnie mięczaków /87 gatunków/
oraz pajęczaków /199 gatunków/. Na terenie rezerwatu znajdują sie również
ruiny zamku "Stary Książ", które są ujęte w rejestrze
obiektów zabytkowych.
Źródło: Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych O/Wałbrzych
Cis Bolko
Cis zwany "Bolkiem"
Pomnikowy cis zwany "Bolkiem", a w zasadzie "Bolkówną"
(drzewo to jest rodzaju żeńskiego) rośnie w rezerwacie przyrody
"Przełomy pod Książem", w świebodzickiej dzielnicy Pełcznica.
Jest to jeden z najstarszych cisów w Sudetach, którego wiek ocenia się
dzisiaj na około 600 lat. Niegdyś nasz cis uważany był jednak za
starsze drzewo. Niemiecki przyrodnik Aleksander von Humboldt w 1 połowie
XIX wieku szacował jego wiek na 800 lat. Dokładane oszacowanie wieku
drzewa jest niemożliwe ze względu na wypalone korzenie. Z pewnością
"Bolko" ustępuje jednak znacznie pod względem wieku cisowi z
Henrykowa Lubańskiego (Pogórze Izerskie w Sudetach Zachodnich), uważanemu
za najstarsze drzewo w Polsce, którego wiek szacuje się na około 1250
lat. Dla "Bolka" jest to dobra informacja, gdyż daje nadzieję
na jego jeszcze przynajmniej kilkusetletni żywot.
Ostoje Natura 2000
Ostoje Natura 2000 w okolicach Świebodzic
Natura 2000 to europejska sieć obszarów chronionych, tworzona na mocy
prawa Unii Europejskiej w zakresie ochrony przyrody. Tak więc Natura 2000
jest jednym z elementów naszego systemu ochrony przyrody, stanowiąc obok
rezerwatów, parków narodowych i krajobrazowych, kolejną formę ochrony
powierzchniowej siedlisk przyrodniczych i zagrożonych gatunków roślin
oraz zwierząt. W zależności od głównego celu ochrony wyróżniamy dwa
typy obszarów Natura 2000: Obszary Specjalnej Ochrony (OSO) - ostoje
tworzone ze względu na występowanie w nich gatunków ptaków
wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej oraz Specjalne Obszary
Ochrony (SOO) - dla ochrony siedlisk wymienionych w Załączniku I
Dyrektywy Siedliskowej.
Na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego istnieją dwa obszary
Natura 2000, jest to SOO - Przełomy Pełcznicy pod Książem (kod obszaru
PLH020034) oraz Dobromierz (kod obszaru PLH020034). Występuje tam 14 typów
siedlisk, jedno z ważniejszych stanowisk typu jaworzyny i lasy
klonowo-lipowe na zboczach i stokach, murawy kserotermiczne, skały
wapienne i z roślinnością pionierską, pionierskie murawy na skałach
krzemianowych. Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe. Niemal w
całości obszar ten znajduje się w granicach istniejącego rezerwatu
przyrody "Przełomy pod Książem".
Oba obszary częściowo terytorialnie przynależą do Gminy Świebodzice.
Źródło: Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych O/Wałbrzych
PRZEŁOMY PEŁCZNICY POD KSIĄŻEM
Mapka pochodzi ze strony: http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/
DOBROMIERZ
Mapka pochodzi ze strony: http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/
|
